Wie kent dit verhaal nou niet? Toen het boek uitkwam in 1960
heeft het wekenlang in de top tien van de New York bestsellerlijst gestaan en
niet lang daarna is het succesvol verfilmd. Joy Adamson, een Oostenrijkse
kunstenares, schrijft het verhaal van een leeuwenwelpje Elsa dat met haar twee
zusjes wordt gevonden nadat haar moeder door George (haar man) moest worden
gedood. In die tijd was er nog weinig bekend over hoe je wilde dieren moet
verzorgen, maar de drie zusjes overleven het door de goede zorg van Joy.
Hoewel Joy geen schrijfster van beroep is, weet ze door haar
eerlijke en grappige manier van vertellen een heel aangrijpend verhaal te
schrijven dat je aandacht blijft vasthouden. Ze schrijft komische anekdotes
over wat de drie katjes samen met de rockdassie Pati Pati uithalen in en om het
huis, maar is ook heel eerlijk over haar verdriet als Pati Pati komt te
overlijden (van ouderdom). Ze schrijft niet dramatisch of zielig, maar juist
door haar droge en feitelijke woorden weet je precies wat er gebeurt en het
gevoel komt vanzelf bij de lezer. Ik was nog niet eens op een kwart van het
boek en ik had al hardop zitten lachen en stilletjes zitten huilen.
Over Pati
Pati: “Her excretory habits were
peculiar; rock hyraxes always use the same place, for preference the edge of a
rock; at home Pati invariably perched herself on the rim of the lavatory seat,
and thus presented a comical sight. On safari where no such refinements were
provided for her, she was completely bewildered, so we had eventually to rig up
a small lavatory for her.”
Het verhaal
Als de drie
dametjes te groot worden, vertrekken haar twee zussen naar een dierentuin in
Rotterdam en Elsa blijft bij George en Joy. Elsa besluit dat George en Joy,
samen met een paar mensen uit hun huishouden, haar familie zijn en ze groeit
zorgeloos op. George is Senior Game Warden in Noord Kenia, wat betekent dat hij
veel moet reizen om problemen op te lossen tussen de bevolking en de wilde
dieren, de wildstand in de gaten houden en stroperij tegengaan. Elsa draait
volledig mee in het huishouden en gaat veel mee op safari. Elsa leeft ‘vrij’,
wat betekent dat ze overdag kan komen en gaan wanneer ze wil. Aangezien Joy en
George midden in de wildernis leven, maakt Elsa dus al snel kennis met andere
wilde dieren en dat levert hele leuke verhalen op; een jong katje van ongeveer
honderd kilo, dat speelt met giraffen en buffels in plaats van een bolletje
wol.
Als Elsa groot genoeg is besluiten ze haar terug te brengen
naar de wildernis. Voor zover bekend was dat toen nog niemand ooit gelukt en Elsa
is zo vertrouwd met mensen (als ze zenuwachtig is, wil ze graag op de duimen
van Joy zuigen…), dat het een hopeloze onderneming lijkt. Eerst moet ze leren om te jagen. Een taak die
George op zich neemt. Daarna moeten ze een geschikte plek vinden om Elsa vrij
te laten, wat een moeilijkere taak blijkt dan gedacht. Joy schrijft ook
verdrietig dat vooral het vertrouwen van Elsa breken een hele moeilijk moment
is. Ze moeten stiekem weg sluipen om er voor te zorgen dat Elsa hen niet
achterna komt. De eerste keer mislukt het, maar bij de tweede poging gaat veel
beter en Elsa blijft steeds langer weg van ‘huis’.
Ondanks dat ze ‘wild’ leeft, blijft ze even aanhankelijk en
lief tegen Joy en George. Zelfs nadat ze een mannetjes leeuw heeft gevonden die
haar lijkt te accepteren, blijft ze komen als Joy en George haar bezoeken in
haar territorium. Ze lijkt een weg te hebben gevonden tussen haar mensenfamilie
en haar leeuwenfamilie.
Vraagstukken
Er komen in het boek vraagstukken aan bod over het wel of
niet hebben van wilde dieren als huisdieren; of ze wel terug naar het wild
moeten of niet; of een ‘wild’ dier bijvoorbeeld een eigen karakter kan hebben
en echte affectie kan voelen voor een andere ‘soort’. De antwoorden waren er
toen nog niet, maar het verhaal zelf heeft wereldwijd een grote omslag teweeg
gebracht in hoe mensen over het wilde Afrika dachten. Er is meer dan alleen
maar de plezierjacht, enge ziektes en inheemse volkeren, je kunt ook genieten
van de wildernis en er veel van leren.
Documentaire
Ik kwam een documentaire tegen over het boek, de film en Joy
Adamson. Ik heb er een beetje spijt van dat ik die gekeken heb, want het haalde
de romantiek een beetje uit het verhaal. Vooraanstaande biologen als Desmond
Morris en naturalist en presentator David Attenborough komen aan het woord. Ze
hebben echter niet veel positiefs te vertellen. Morris kreeg het gevoel dat Joy
meer een soort ongezonde liefdesrelatie had met Elsa dan dat ze een huisdier
was. Attenborough mocht toentertijd op bezoek komen met een cameraploeg, maar
was verbijsterd over wat een onaardig mens Joy was, met, volgens hem, verkeerde
principes. Hij vertelt bijvoorbeeld dat Elsa op een geven moment het kamp in
komt en dat Joy iemand opdracht geeft om een geit te slachten voor Elsa. Ze knuffelt
de leeuwin, terwijl ergens op de achtergrond een geit om haar leven schreeuwt.
Ook als Elsa ruzie heeft met een andere leeuwin, draagt Joy George op in niet
mis te verstane woorden om die leeuwin dood te schieten. Attenborough ergert
zich hier verschrikkelijk aan. In de documentaire komt het leven (en de
moorden) van Joy en George ook aan bod, een fascinerend verhaal.
Dit is de documentaire op youtube: https://www.youtube.com/watch?v=iMrAayzzMN0&index=3&list=RDb0NQh3pPv7o
Alle pioniers door de geschiedenis heen, op alle vlakken,
doen mooie dingen en maken fouten, dus ik wil niet oordelen over wat wel en
niet goed was. Feit blijft dat het een wonderbaarlijk waargebeurd verhaal is en
een mooi boek om te lezen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten